|
Prentvæn útgáfa
Goðsagnaefni
Fjallað er um ýmiss konar efni í norrænu goðsögunum. Mörgum þeirra eru gerð skil í myndskreytingum Jakobs Sigurðssonar skálds og bónda við það handrit Snorra-Eddu sem kallast Melsteðs-Edda og var skrifuð af honum á 18. öld. Jakob skrifaði og skreytti mörg handrit á og hafa sum þeirra varðveist á Landsbókasafni.
Bókin barst til Kanada með íslenskum landnámsmönnum úr Þingeyjarsýslu á 19. öld og var í eigu fjölskyldu sem bar ættarnafnið Melsted og af því dregur bókin nafn sitt. Bókin var afhent Stofnun Árna Magnússonar að gjöf þann 13. febrúar 2000 af Erni Arnari Magnússyni ræðismanni í Minnesota og fjölskyldu hans, og ber nú safnmarkið SÁM 66.
|
|
Gangleri, Hár, Jafnhár og Þriðji úr Melsteðs-Eddu SÁM 66. |
|
Gylfi og Hár, Jafnhár og Þriðji
Gylfi konungur kemur í dulargervi til Ásgarðs frá Svíþjóð og hittir þar fyrir höfðingjana Háan, Jafnháan og Þriðja. Hann er forvitinn og spyr margra spurninga og þeir segja honum frá sköpun heimsins í Ginnungagapi, norrænni heimsmynd, fyrirkomulagi í Ásgarði þar sem goðin búa og Miðgarði þar sem mennirnir búa og baráttunni milli íbúa Ásgarðs og Útgarðs, sem byggður var af jötnum. Þeir fræða hann jafnframt um hlutverk asksins Yggdrasils, brúarinnar Bifrastar, Urðarbrunnar, Mímisbrunnar, Miðgarðsorms og Hvergelmis og segja honum ýmsar sögur af ásunum.
|
|
|
Þór veiðir orminn úr Melsteðs-Eddu SÁM 66. |
|
Þór veiðir Miðgarðsorminn
Óðinn kastaði Miðgarðsorminum, einu afkvæma Loka, í hinn djúpa sæ sem liggur um öll lönd því spádómar sögu að goðunum stæði ógn af honum eins og öðrum afkvæmum Loka. Ormurinn óx svo gríðarlega að hann liggur í sjónum umhverfis Miðgarð og bítur í sporð sér. Þegar hann byltir sér bærast öldurnar.
Þór fór með jötninum Þjassa í siglingu og vildi veiða Miðgarðsorm. Hann beitti fyrir höfði af uxa sem hann hafði vegið stuttu áður og ormurinn beit á agnið. Þjassa leist þó ekki á blikuna og skar á línuna.
|
|
|
Kýrin Auðhumla úr Melsteðs-Eddu SÁM 66. |
|
Kýrin Auðhumla
Kýrin Auðhumla varð til í Ginnungagapi þegar saman komu ís og hrím úr Niflheimi og logandi eldgneistar úr Múspellsheimi eins og Ýmir, fyrsti jötunninn. Fjórar mjólkurár runnu úr spenum Auðhumlu og á þeim nærðist Ýmir. Auðhumla fékk næringu með því að sleikja hrímsteina, við það birtist maðurinn Búri úr þeim.
Hann eignaðist soninn Bor sem átti þrjá syni með jötnameynni Bestlu. Þeir voru Óðinn og bræður hans, Vili og Vé, sem síðan drápu fyrsta jötuninn Ými og fluttu lík hans í miðju Ginnungagaps. Úr holdi hans gerðu þeir svo jörðina, sjóinn úr blóði hans, björgin úr beinum og himininn úr höfði hans.
|
|
|
Dauði Baldurs úr Melsteðs-Eddu SÁM 66. |
|
Dauði Baldurs
Baldur hinn góða dreymdi hættulega drauma um líf sitt en er goðin fréttu það lögðu þau á ráðin um að verja Baldur alls kyns háska svo hann sakaði aldrei. Eftir það var það skemmtun ásanna og Baldurs á þingum að skjóta á hann, höggva til hans eða berja hann grjóti en Baldur beið engan skaða af. Það líkaði Loka hins vegar illa.
Hann fór dulbúinn í konulíki til Friggjar í Fensölum og komst að því að mistilteinn, sem óx vestan Valhallar, væri það eina sem gæti grandað Baldri. Hann fann mistilteininn og færði Heði hinum blinda, bróður Baldurs, og eggjaði hann til að skjóta á Baldur. Það gerði Höður og féll Baldur dauður til jarðar. Hann varð ásunum mikill harmdauði.
|
|
|
Valhöll og geitin Heiðrún úr Melsteðs-Eddu SÁM 66. |
|
Geitin Heiðrún
Geitin Heiðrún stendur uppi á Valhöll og bítur barr af greinum trésins Léraðar. Úr spenum hennar rennur daglega svo mikill mjöður að hann nægir öllum einherjum í Valhöll.
Ganglera þótti þetta geysihagleg geit.
|
|
|
Óðinn, Loki, Hænir úr Melsteðs-Eddu SÁM 66. |
|
Óðinn, Loki og Hænir
Eitt sinn fóru þessir þrír æsir um fjöll og eyðimerkur, svangir og matarlausir. Þeir sáu loks hjörð uxa og drápu einn sér til matar en gekk erfiðlega að sjóða kjötið. Þeir heyrðu þá rödd í trénu fyrir ofan sig sem sagðist bera ábyrgð á hve illa syði í pottinum. Er þeir litu upp sáu þeir að þar sat örn, eigi alllítill. Það varð að samkomulagi milli þeirra að ef örninn sæi til þess að kjötið syði fengi hann fylli sína af uxanum.
Örninn gæddi sér á góðum hluta uxans og við það reiddist Loki, greip stöng mikla og reiddi af öllu afli í kropp arnarins. Við það flaug örninn upp og Loki fylgdi með. Örninn neitaði að sleppa Loka lausum nema hann sæi til þess að Iðunn og epli hennar hyrfu á brott frá Ásgarði. Loki stóð við orð sín og kom Iðunni ásamt eplakörfunni út fyrir hlið Ásgarðs þar sem Þjassi sótti hana. Æsir urðu æfir því elli sótti hart að þeim eftir að Iðunn var horfin með yngingareplin, sem héldu þeim ungum og hraustum. Loki náði þó hvorutveggja aftur og hefndum að auki. |
|
|
|
|
um myndlist miðalda |
|
um myndlist miðalda |
|
|
|