| FORSÍÐA | SAGAN | HANDRITIÐ | KENNSLUEFNIÐ | MYNDASAFNIÐ | VEFTRÉ |
 
Forsíða > Síða
 
Upphaf ritunar »
  Sérstæð menning »
  Bækur og valdhafar »
  Blómaskeið »
  Aldaskil »
  Handritasöfnun »

Tímaás

1000 – 1100

  • 1000 - kristni lögtekin á alþingi, líklega 999, - kaþólsk trú
    • Upphaf bókagerðar á Íslandi
    • Engin varðveitt handrit
  • 1097 - Tíundarlög samþykkt, hafa sennilega verið rituð þó heimildir skorti

1100-1200

  • Oddaverjar og Haukdælir, hvort tveggja valdamiklar ættir á Íslandi, taka ritlistina snemma í sína þjónustu
  • 1030-1050 - Hróðólfur, enskur maður, heldur líklegast skóla að Bæ í Borgarfirði
  • 1050-60 - Bjarnharður bókvísi, saxneskur maður, með skólahald fyrir norðan, að Stóru-Giljá í Húnavatnssýslu
  • 1056-1133 - Sæmundur fróði í Odda - lærði í París, setti saman konungaannál á latínu sem hefur ekki varðveist
  • Jón Loftsson, barnabarn Sæmundar, var mikill höfðingi sem átti einnig ættir að rekja til norsku konungsættarinnar. Ef til vill má rekja konungasagnaritun til þeirra ættartengsla
  • 1056-1080 - Ísleifur Gissurarson fyrsti biskupinn á Íslandi, trúboðsbiskup sem gaf jörðina Skálholt undir biskupssetur
  • 1082-1118 - Gissur Ísleifsson sonur hans næsti biskup, vígður til Skálholtsbiskupsstóls
  • Gissur og Ísleifur - lærðu báðir erlendis - upphaf skólahalds í Skálholti
  • Teitur Ísleifsson setur á stofn skóla í Haukadal
  • 1106 Biskupstóll settur að Hólum í Hjaltadal
  • 1117-1118 - upphaf lagaritunar á Breiðabólstað í Vestur-Hópi
  • 1122-33 - Ari fróði Þorgilsson setur saman Íslendingabók á norrænu
  • 1133 Þingeyrarklaustur stofnað - Karl Jónsson ábóti, 1140-1213, semur konungasögur
  • um eða fyrir 1150 - Fyrsti málfræðingurinn skrifar málfræðiritgerð sína til að setja Íslendingum stafróf. Samkvæmt honum skráðu þeir þá á eigin tungu: þýðingar helgar (guðsorð), lög, ættvísi og fræði, líkt og Ari fróði hafði saman sett af spaklegu viti
  • 1150 - elstu varðveittu handritabrotin:
    • kirkjulegt efni þýtt úr latínu: hómilíur og sögur af heilögu fólki (t.a.m. Placitusdrápa)
    • tímatalsfræði
    • Veraldarsaga (Alexanders saga)
    • Alls um 25 handrit og handritabrot varðveitt fram til 1200, verk ríflega þrjátíu skrifara
  • Jón Ögmundarson biskup 1152-1221 setur á stofn skóla að Hólum
  • 1155 - Munkaþverárklaustur stofnað
  • 1168 - Þykkvabæjarklaustur stofnað
  • 1172/84 - Klaustur stofnað í Flatey og síðan flutt að Helgafelli
  • 1186 - Kirkjubæjarklaustur stofnsett, nunnuklaustur


1200-1300

  • til um 1250 - Sturlungaöld, átök valdamanna og -ætta í landinu
  • 1226 - Viðeyjarklaustur stofnað
  • 1241 - Snorri Sturluson veginn í Reykholti
  • Seinni hluti 13. aldar - ritun Sturlungu, Sturla Þórðarson sagnaritari
  • Um 1250 - tvö aðalhandrit Grágásar, þjóðveldislaganna, talin rituð
  • 1262 - Íslendingar ganga Noregskonungi á hönd, lok þjóðveldis
  • Efni Stjórnar þýtt (varðveitt í handritum frá 14. öld )
  • um og eftir 1267 - Þórarinn kaggi heldur skóla á Völlum í Svarfaðardal, nytsemdarmaður til leturs og bókagerðar
  • um 1270 - Konungsbók Eddukvæða talin rituð
  • 1281 - Jónsbók lögfest, elstu varðveittu handrit frá lokum 13. aldar
  • 1295 - Reynisstaðarklaustur stofnað, nunnuklaustur
  • 1296 - Möðruvallaklaustur stofnað
  • Um 1300 - ritun Hauksbókar, kennd við eigandann, Hauk Erlendsson lögmann
  • Alls um 69 handrit og handritabrot varðveitt fram til 1300 , verk u.þ.b. hundrað skrifara


1300-1400

  • Blómaskeið í gerð bóka, mörg vegleg, vönduð og ríkulega skreytt handrit
  • Bókaútflutningur frá Íslandi til Noregs
  • Stórar, glæsilegar safnbækur varðveittar frá þessu tímabili
  • 1363 - Skarðsbók Jónsbókar er skráð, listilega skreytt handrit
  • 1380 - Noregur, og þar með Ísland, ganga í konungssamband við Danmörku
  • 1387-94 - Flateyjarbók, safn konunga sagna skrifuð að beiðni Jóns Hákonarsonar bónda í Víðidalstungu í Vatnsdal
  • Vatnshyrna, safn Íslendinga sagna, einnig tekin saman fyrir Jón Hákonarson
  • Bókaútflutningur leggst niður undir lok aldarinnar
  • Frá 14. öldinni eru varðveitt fjölmörg handrit og handritabrot:
    • Konungasögur: 46 handrit og handritabrot
    • Íslendingasögur 23 handrit og handritabrot
    • Annálar
    • Samtíðarsögur (veraldlegar og kirkjulegar: heilagra manna sögur) 13 handrit og handritabrot
    • Fornaldasögur og riddarasögur 14 handrit og handritabrot
    • Flest aðalhandrit Snorra-Eddu
  • um það bil 200 sagnahandrit og handritabrot varðveitt frá upphafi, þar af helmingur handrita heilagra manna sagna auk Stjórnar (u.þ.b. 4 handrit)
  • Staðir og menn sem tengjast bókagerð og ritun
    • Lárentíus biskup og Einar Hafliðason skrifari hans ( 1307-1393 )
    • Prestarnir Jón Þórðarson skrifari og Magnús Þórhallsson skrifari og lýsandi Flateyjarbókar
    • Munkaþverá og Þingeyrar - Norðlenski Benediktínaskólinn
    • Helgafell


1400-1500

  • 1402-1404 - Svarti dauði geisar, gífurlegt mannfall, nær þriðjungur landsmanna deyr
  • Lægð í bókagerð fyrri hluta aldarinnar
  • Efni og handbragð á bókum mun lélegra en öldina á undan
  • Bókagerð kemst á nokkurt skrið eftir miðja öldina
  • Fleiri nafngreindir skrifarar þekktir
  • Til siðskipta er eldra efni einkum skrifað upp- smekkur eða markaðsforsendur breytast
  • Fá konungasagnahandrit
  • Nokkuð um handrit með Íslendinga sögum, t.d. Grettis sögu og útlaga- og ævintýrasögum
  • Fleiri handrit með riddara- og fornaldar sögum
  • Stór rímnahandrit eru varðveitt - efni sagna fært í rímur
  • Þýðingar úr kirkjulegu efni, úr ensku, þýsku, dönsku og líklega prentbókum
  • 1493 - Skriðuklaustur stofnað
  • Jónar tveir Þorlákssynir skrifarar og handarverk þeirra


1500-1600

  • Enn fleiri nafngreindir skrifarar
  • Til siðskipta er einkum skrifað upp gamalt efni - smekkur eða markaðsforsendur breytt:
  • Fá konungasagnahandrit
  • Nokkuð um handrit með Íslendingasögum, t.d. Grettis sögu og útlaga- og ævintýrasögum
  • Fleiri handrit með riddara- og fornaldarsögum
  • Stór rímnahandrit eru varðveitt - efni sagna fært í rímur
  • Þýðingar úr kirkjulegu efni, úr ensku, þýsku, dönsku og líklega prentbókum
  • Í kringum 1530 - prentverk flutt til landsins - Jón Arason biskup fær sænska prentarann Jón Matthíasson til starfa við prentverkið á Breiðabólstað í Vesturhópi
  • Pappír berst til landsins á 16. öld- ódýrara efni sem gjörbreytir möguleikum fólks á að rita bækur
  • Jón Arason biskup og synir hans, Björn prestur og Ari lögmaður, skrifa bækur
  • 1550 - siðskipti, Íslendingar láta af kaþólskri trú samkvæmt boði konungs
  • Guðbrandur biskup Þorláksson ( 1542-1627 ) fær Arngrím lærða til að svara neikvæðum sögusögnum um Ísland
  • Arngrímur lærði ( 1568-1648 ) kynnir íslenskar fornbækur í ritum sínum í Kaupmannahöfn
  • Vestfirskir feðgar, Ari Jónsson og synir hans Jón og Tómas, vinna allir við skriftir

     


1600-1700

  • Fornmenntastefnan eða húmanisminn berst til Íslands
  • Uppskriftaalda hefst á Íslandi - mest skrifað á pappír
  • Danir og Svíar keppast um að koma höndum yfir íslensk handrit
  • Margar pappírsuppskriftir ómetanlegar; varðveita efni skinnbóka sem fóru forgörðum eftir að efni þeirra var fest á pappír.
  • Þorlákur Skúlason ( 1597-1656 ) biskup á Hólum og Brynjólfur Sveinsson ( 1605-1675 ) biskup í Skálholti stóðu fyrir því að mikið var skrifað upp af skinnbókum á pappír
  • Margir þekktir skrifarar frá þessum tíma: Björn á Skarðsá ( 1574-1655 ) og Jón Erlendsson í Villingaholti, séra Ketill Jörundarson afi Árna Magnússonar
  • 1663 - Árni Magnússon fæðist
  • 1682 - Höfðaskip ferst í hafi með fjölda handrita sem og Hannes Þorleifsson sem safnaði handritum fyrir Danakonung. Jón Eggertsson sem safnaði fyrir Svíakonung á sama tíma kemst út með sinn hlut
  • Árni Magnússon hefur störf við uppskriftir handrita strax að afloknu háskólaprófi og byrjar fljótlega að safna handritum bæði í Kaupmannahöfn þar sem hann lifði og starfaði og annars staðar erlendis og á Íslandi.


1700-1900

  • 1702-12 - Jarðabókarvinna Árna Magnússonar og Páls Vídalín
  • 1709 - Árni Magnússon kvænist Mette Fischer
  • 1728 - Bruninn í Kaupmannahöfn - hluti safns Árna Magnússonar brennur
  • 1729 - Jón úr Grunnavík skrifar frásgön af brunanum - Relatio
  • 1730 - Árni Magnússon deyr af völdum veikinda 7. janúar. Mette kona hans deyr í september sama ár. Árni og Mette arfleiða Kaupmannahafnarháskóla að safni Árna og eigum sínum
  • 1730 - Handritasafn Árna fært á loft Þrenningarkirkjunnar eftir andlát Árna
  • 1861 - Safni Árna komið fyrir í háskólabókasafninu

1900-2000

  • 1907 - Íslendingar krefjast allra íslenskra skjala og handrita frá Danmörku, þ.á m. safns Árna Magnússonar
  • 1928 - Íslensk skjöl úr dönskum söfnum afhent Þjóðskjalasafni, þ.á m. 4 handrit úr safni Árna Magnússonar og jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalín
  • 1930 og 1938 - Alþingi samþykkir þingsályktunartillögur um handritin í Danmörku og ríkisstjórnin tekur upp samningaviðræður við dönsku stjórnina. Ekkert þokast þó áfram í málinu
  • 1944 - Eftir stofnun lýðveldis verða kröfur Íslendinga um handritin enn háværari
  • 1947 - Danska ríkisstjórnin skipar nefnd stjórnmálamanna til að fjalla um málið
  • 1951 - Nefndin skilar áliti en er margklofin í afstöðu sinni. Fræðimaðurinn Sigurður Nordal er skipaður sendiherra Íslands í Danmörku en það sýnir alvöru íslenskra stjórnvalda í málinu
  • 1954 - Menntamálaráðherra Dana gerir tillögu um að handritunum verði skipt eftir efni milli Dana og Íslendinga. Íslendingar hafna því
  • 1955 - Alþingi veitir fé til útgáfu handrita á Íslandi
  • 1956 - Det Arnamagnæanske Institute er sett á stofn í Kaupmannahöfn
  • 1959 - Alþingi skipar nefnd til að vinna með ríkisstjórninni að framgangi málsins
  • 1961 - Útbúinn óskalisti yfir handrit sem Íslendingar vilja fá
  • 1961 - Lausn handritamálsins milli danskra og íslenskra stjórnvalda. Íslendingar fá tvo þriðju hluta handrita úr Árnasafni, 1666 handrit og handritabrot auk 141 handrita úr Konungsbókhlöðu
  • 1962 - Handritastofnun Íslands sett á fót
  • 1967 - Fyrsta skóflustungan tekin að Árnagarði
  • 1969 - Handritastofnun flyst í nýja húsnæðið
  • 1971 - Fyrstu handritin koma til Íslands 21. apríl með danska varðskipinu Vædderen í blíðskaparveðri og við fögnuð margmennis á hafnarbakkanum
  • 1972 - Nafni Handritastofnunar breytt í Stofnun Árna Magnússonar.
  • 1997 - Síðustu handritin flutt til Íslands þann 19. júní. Þar með lauk formlega afhendingu handritanna sem staðið hafði í 26 ár
  • 2000 - Stofnun Árna Magnússonar fær Melsteðs-Eddu að gjöf 13. febrúar